Strobist Ürün Rehberi

Üye olduğum çeşitli fotoğraf sitelerinin forumlarında ve facebooktaki grupta bir kaç defa yeni başlayan arkadaşlar için hangi strobist malzemeleri öneriyorsunuz sorusuna cevap yazmıştım. Her seferinde yazmak yerine bloga koymaya karar verdim.

Temel strobist malzemesi tepe flaşı ve onun ışığını yumuşatacak şemsiye yada softboxlardır. Diğer tüm malzemeler: tetikleyici kablolar, ışık ayakları, şemsiye yada softbox tutucu aparatlar, kablosuz tetikleyiciler yada benzerleri yardımcı malzemelerdir. Malzeme ihtiyacımız biraz bizim tercihlerimize bağlıdır. Şimdi malzemeleri sıradan gözden geçirirsek: (Tüm marka ve fiyatlar 2012 yılı ilk çeyreğinde Sirkeci piyasasında ve İnternetteki kişisel gözlemlerim ya da görebildiklerim.)

Tepe Flaşı

Tepe flaşlarında kararımızı etkileyen en önemli durum kullandığımız fotoğraf makinesinin markası. Bilindiği üzere günümüz elektronik flaşları fotoğraf makineleri ile bilgi alışverişi yapıyorlar ve lensten geçen ışığın ölçümünü kullanıyorlar (TTL). Ya da lensten gelen uzaklık ölçüsü gibi başka, pozlanma süresi gibi bir sürü bilgiyi kullanarak aydınlatma kararları veriyorlar. Bu gelişmiş sistemlerin Nikon tarafından geliştirileni i-TTL, Canon tarafından geliştirileni E-TTL ismiyle anılıyor. Bu sebeple fotoğraf makinemizin markası kullanacağımız tepe flaş teknolojisini de belirliyor.

Piyasada fotoğraf makinesi markaları dışında flaş üreticileri de var Metz, Nissin, Yongnuo, Vivitar, Sunpak, Sigma gibi. Bu üçüncü parti üreticiler tüm makina modellerine uyumlu flaşlar üretiyorlar yani Nikon, Canon, Sony, Pentax gibi.  Tüm flaş üreticilerinin profesyonel, orta seviye ve başlangıç seviyesi flaşları var. Bu seviyelerde flaşların güçleri ve yetenekleri değişiyor.

Strobist amaçla i-TTL yada E-TTL fonksiyonları olan bir flaş bana çok anlamlı gelmiyor. Belki elimizdeki makinenin üzerinden flaşlara hükmedebilmek cazip gibi görünse de ben sonuçlardan pek memnun olmadım. Örneğin bir yemek fotoğrafı çekerken bir türlü istediğim sonucu alamadım. Manuele çevirince biraz gücü artırınca sonuç mükemmeldi. Yemeğin bulunduğu masa örtüsü beyaz olduğu için ölçümde sapma oluyordu. Bu sebeple strobist çekimde ben manuel flaş kullanımından yanayım. Dolayısıyla tetikleyicileri de manuel kullanıyorum.  Gündelik tepe flaşı kullanımları için bir SB600 i-TTL flaş bana yetiyor. Diğer flaşlarım gücünü ayarlayabildiğim manuel flaşlar. Piyasada gördüğüm en çok tercih edilen ve Türk piyasasında bilinen marka YN560. Sirkecide dükkan fiyatı 250 TL. Civarı. Çeşitli internet sitelerinde 180 TL ye kadar bulmak mümkün. Bütçeniz uygunsa 300-400 TL aralığında manuel kullanım için Metz yada Nissin alabilirsiniz.

Şemsiye yada softboxlar

Bana göre şemsiye maliyet kullanış değerlendirmesinde son derece verimli. Sirkeciden weifeng 109-cm şemsiyeyi 30 TL ye aldım. Gayet yumuşak bir ışık veriyor ve beni çok mutlu ediyor. Weifeng dışında sirkecide başka çin malı yok ve diğerleri (Bazı satıcılar hepsinin Çin malı olduğunu söylüyorlar, aynı fikirdeyim.) dört beş kez hatta çok daha fazla pahalı. Weifeng şemsiyeler dikkatli kullanılır, sapları ışık ayağında fazla sıkılmazsa uzun süre kullanılabilirler.

Softboxlar  da epeyce marka var ama çin malı olan 40x40 ebatlılar 80-100 TL den başlıyor.  Softboxla ışığı yönetmenin kalitesi şemsiye ile karşılaştırılamaz fakat 40x40 son derece küçük büyüdükçe fiyat 200 TL civarına ulaşıyor. Avrupa markaları ise bin liranın üzerinde fiyatlarda. Bu sebeple ben şemsiye çözümünü amatör bir strobiste daha uygun buluyorum.  Çeşitli internet sitelerinde ve sirkecide her yerde softboxlar satılıyor.

Işık Ayakları

Işık ayaklarında durum şemsiyeye benzer bir vaziyette. İnternette 2 mt yükseklikte ayakları 40-TL görünce her halde bunlar çok adi diye düşünmüştüm.  Hele 400-500 satılan ayaklarda olunca internette kanabileceğimi düşündüm. Sirkeci piyasasını gezince gördüm ki bu ayaklar da çok kötü değil. Üstelik 40-150 TL aralığındaki ayakların kaliteleri birbirine çok yakın hepside Çin malı. Sadece bir fark bazıları amortisörlü yani ayak mandalı açılıp serbest kaldığında aşağı doğru serbest inmiyor.  Bazılarının alüminyum gövde çapları daha kalın. (Dikkat gövde çapı diyorum, et kalınlığı değil.) Doğal olarak bu modeller 150 TL ye yakın aralıktalar. Eski iş yerlerimden birinde manfretto ışık ayakları multibliz paraflaşlar vardı. Bu kocaman paraflaş kafaları için ışık ayaklarında amortisör elzemdi fakat bizim tepe flaşları için o kadar gerekli bulmuyorum.  Sonuçta 40 TL weifeng 803 aldım. İki metre yükseliyor 55 cm şemsiye yüksekliği ile 2,5-mt oluyor ve bana fazlası ile yetiyor.  Belki olabilecek sıkıntı rüzgârlı bir havada dış çekimde ayaklar şemsiye ile uçabilir. Bu sıkıntıya karşı fasulye torbası benzeri kendi çözümümü kullanmayı düşünüyorum.  En fazla haftada bir iki defa boş vaktimizde kullanmak için daha fazla yatırıma gerek olmadığını kanısındayım.

 Şemsiye ya da Softbox tutucu aparatlar

Sofboxlarla ilgilenmediğim için onları ışık ayağına bağlayan aparatlarla ilgilenmedim. Şemsiyeleri ışık ayağına bağlayan aparatların sirkeci piyasasında epeyce alternatifi var. Fiyatlar 20 TL den başlıyor. Plastik olanlar bana pek güvenli gelmedi. Birde 5-10 cm küçük ve metal dayanımı pekiyi olmayan (genellikle alüminyum döküm oluyorlar) şemsiye ışık ayağı bağlantıları kolaylıkla kırılabiliyor ya da aşınıyorlar. Ayrıca bu küçük parçalarla şemsiye,  ayak ve flaşı dengede ya da ayarda tutmakta zor oluyor. Biraz böyle ele gelecek fiyatları da 35-40 liranın üstündeki modeller maliyet tatmin oranı daha yüksek. Bu konuda dikkatli olmalı.

Kablo Tetikleyiciler ve Kablosuz Tetikleyiciler

Tepe flaşlarımızı en sorunsuz ve i-TTL ya da e-TTL kumanda etmenin en sorunsuz ve ucuz yöntemi kablo tetikleyiciler. Çin malı 1,5 mt civarında olanlar 50 TL civarında, 3 mt civarında olanlarda 80 TL civarı. Birkaç ay önce Nikon yetkili temsilcisinde SC 28 sormuştum 250 TL ama size 200 yapalım dediler. Yutkunup indirime teşekkür edip hızlıca çıktım. Çin malları iyidir diyorum.

SC 28 alternatifi

OC-E3 alternatifi
 

 Kablosuz tetikleyicide iş biraz karışık 50 TL ile 500 TL arası geniş bir yelpaze var. Bu işin en iyisi ve pazarı belirleyeni Pocket Wizard. İngiliz atasözünün dediği gibi “hiç kimse kötü mal alacak kadar zengin olmaz” fakat hesaplı kalite, fiyat, tatmin ilişkisi iyi olan Uzakdoğu malları var. YN602 ve YN603 buna örnek iki model. İnternet üzerinden satışlar da ve forumlar da çok adı geçen iki model.  Aralarındaki fark YN602 alıcı ve verici iki ayrı ürün, YN603 de her ürün hem alıcı hem verici ayrıca aynı zamanda uzaktan kumanda olabilme fonksiyonu da var. Sirkecide yasal satıcıda rastlamadım, daha çok internet üzerinden satılıyor.

Kablosuz tetikleyicileri ayrı bir başlık altında daha geniş değerlendirmek istiyorum. Fakat kısaca ürünün sadece tetiklemesinden yanayım. TTL çalışmak için veri alışverişi yapan modeller hem pahalı hem de bana göre gereksiz. En iyi sonuçları manuel çekimlerde alıyorum. Bu sebeple bu aletleri alırken pek abartmamak lazım.

Kısaca strobist macerasına atılmak isteyen arkadaşlara tavsiyelerim bunlar. Işığınız bol olsun.

Flaş

 Flash, Speedlight, Strobe

Fotoğrafçılık ışığı yönetmek ve kayıt etmekse; İyi fotoğraf çekebilmemiz için ışık kaynağını yönetebilmek mümkün olmalı. Dünyamızdaki en büyük ışık kaynağı Güneşi yönetmemiz mümkün olmadığına göre ışığımızı başka kaynaklardan elde etmeli yada başka kaynaklardan elde ettiğimiz ışıkla kaynağını yönetemediğimiz ışıkları yönetmeliyiz. Bu iş için en iyi yardımcımız flaşlardır. Doğal olarak bu arada yansıtıcı, yumuşatıcı yada kesici gibi yüzeyleri de unutmamak lazım. Bu malzemelerle doğal ışığı da yönetebiliriz, flaşlardan gelen ışığıda yönetebiliriz.

Peki nedir bu flaş dedikleri şey. Günümüzün elektronik flaşları yada elektronik flaş tüpleri bazende ingilizcede speedlihts yada strobe diye anılan malzeme; İçi xenon gazı ile doldurulmuş bir tüpe yüksek voltajda elektrik enerjisi boşaltılınca ortaya çıkan elektrik arkının kısa ışık patlamasıdır. Genellikle bu ışığın patlama süresi 1/1000 saniyedir.

Flaşlarda Güç Ölçümü Rehber Numarası ("Guide Number")

Bu bölümün bazı kısımları www.dijitalakademi.com sitesinden alınmış eklemeler yapılmıştır. Bütün flaşların gücü aynı değildir. Kimisi daha uzaktaki nesnelerin bile fotoğrafını çekerken gerekli ışığı sağlayabilir, kimi de ancak yakındaki nesneler için kullandığınızda işe yarar.. İşte bu "flaşın ışık yoğunluğu"nu ölçülebilir ve flaşlar arasında karşılaştırılabilir bir standarda oturtmak için "rehber numarası" denen bu numara kullanılır.

Rehber numarası her flaş modeli için deneysel olarak saptanır. Üretildikten sonra flaşla belli uzaklıktaki bir nesnenin fotoğrafı çekilir. Fotoğraf makinasının diyafram değeri kısılarak nesnenin fotoğrafı çekilmeye devam edilir, ta ki "doğru ışık ölçümü" sağlanana kadar. Doğru pozlama değerini sağlayan diyafram değerinin nesnenin flaşa olan uzaklığı ile çarpımı o flaşın "rehber numarası"dır. Genellikle GN harfleri ile gösterilir. Flaş GN numarası ne kadar büyük olursa flaş o kadar uzak mesafeler için kullanılabilir, daha kısa sürede yeniden dolar ve farklı flaş efektlerini daha verimli kullanmayı mümkün kılar.

      GN = f numarası x nesnenin flaşa olan uzaklığı

Fotoğrafçı, flaşı manuel ayarda kullanırken yapacağı iş flaşın rehber numarasını fotoğrafını çekeceği nesnenin uzaklığına bölmektir. Çıkan sonuç kullanılacak diyafram değerini verir. Aynı şekilde flaşın kullanmak istediğiniz diyafram değerinde aydınlatabileceği en uzak mesafeyi hesaplamak için de GN yi diyafram değerine bölmek yeterlidir.

GN numaraları belli bir ASA için verilir.. Fotoğraf marinasındaki ASA ayarı değiştikçe ya da makinaya farklı ASA değerinde bir film takıldığında ışık hassasiyeti değişeceğinden GN numarası da değişecektir. Manuel flaş kullanırken fotoğrafçının buna dikkat etmesi gerekir. ASA değeri bir stop yükseldiği zaman GN numarasını da 1.4 ile çarpmanız gerekir. ASA değeri bir stop azaldığı zaman da (örneğin 200ASA'dan 100ASA'ya) GN'yi 0.7 ye bölüp ondan sonra hesaplamalarda kullanmanız gerekir. 

Speedlight.net internet sitesinde yaptıkları testlerle piyasadaki bazı flaşların GN bir tablo haline getirmişler:

Flaş Uyum Hızı

Her fotoğraf makinasının flaşı kullanabileceği bir "en yüksek" perde hızı vardır. Bu daha eski makinalarda 1/60 ya da 1/125 gibi hızlarken bugün 1/250 hatta 1/500 lere kadar çıkmıştır. Fotoğraf makinanızın flaş uyum hızının üzerindeki hızlarda flaş kullanırsanız fotoğraf alttan kesilmiş olarak çıkacaktır

Bu durum tamamen mekanik nedenlerden kaynaklanır. Normal olarak sensörün önünde iki tane perde bulunur, siz deklanşöre basınca birinci perde yukarıdan aşağıya "düşerek" sensörün önünü açar, daha sonra ikinci perde yukarıdan aşağıya düşerek sensörün önünü kapatır. İki perde arasında geçen zamanda pozlama süresidir.  Ancak birinci perde aşağı düşerken bir yol katetmek zorundadır ve bunu belli bir sürede yapabilir (örneğin 36x24mm boyutlarında bir film söz konusu ise bu mesafe 24 mm dir). Yüksek hızlarda artık birinci perdenin aşağıya düşerken geçirdiği süre, sensörün ışığa maruz kalması gereken süreden fazla olmaya başlar. Örnek vermek gerekirse, 1/1000 gibi bir perde hızında birinci perde daha sensörün yarısına bile gelmeden ışık gören kısımlar 1/1000 süresine ulaşırlar. Buna çözüm olarak ikinci perde sensörü kapatmak için birinci perdenin sensörü tamamen açmasını beklemez. Onun yerine sensörün üst bölümü gerekli pozlanma zamanını doldurduğu anda ikinci perde düşerek sensörü kapatmaya başlar. Sensörün tamamı aynı anda pozlanmaz. Birinci perde bir yandan sensörü açarak ışığa maruz bırakırken öbür yandan ikinci perde yukarıdan sensörü kapatmaya başlar. Sensör ince bir şerit olarak pozlanır. Hem DSLR makinalarda, hem de analog SLR makinalarda aynı durum söz konusudur.

İşte birinci perdenin ikinci perde kapatmaya başlamadan önce sensörü tam olarak açabildiği en yüksek hız "flaş uyum hızı"dır. Bu hızın üzerinde çekilecek flaşlı fotoğraflarda flaş ışığı bütün kareyi pozlayamaz, çok kısa bir sürede patladığı için sadece fotoğrafın en üstünden bir şerit pozlanır. Flaş uyum hızının çok az üzerinde hızlarda bu kendini alt tarafta hafif bir kararma olarak gösterirken çok yüksek hızlarda fotoğrafın neredeyse tamamı ışık görmemiş sadece üstten ince bir şerit pozlanmış olur. 

Flaş kullanıldığında pozlama süresi sınırı yaklaşık 1/200 saniyedir. Geçmişte yavaş yanan tek patlamalı flaş lambaları yüksek hızlı eşlemeye izin veriyorlardı. Çünkü perde filim penceresinin tamamını geçip pozlayana kadar devamlı ışık veriyorlardı. M-sync denen bu eşlemede falaş lambası perde hareket etmeye başlamadan çakmalı. Elektronik flaş lambaları çok hızlı çaktıkları için ilk perde tamamen açıldığı ikinci perdenin harekete başlamasından önce çakmalı. X-sync denen bu eşlemedede flaş uyum hızı ilk perdenin hareketini bitirip ikinci perdenin başlamasından önceki andır. Pozlama hızı artıkça birinci perde tamamen sensörü yada filimi açmadan ikinci perde kapatmaya başlar gerekli pozlama yapılmaz. Bu sorunun çözümü elektroniğin gelişimi ile çözülmüştür. Buna yüksek hız senkronizasyonu denmektedir. Alt başlıkta geniş bir şekilde açıklamaya çalıştık. Yüksek flaş uyum hızının avantajı, hareketi dondurmak için flaş kullanılabilmesine imkan sağlamasıdır. Diğer avantajı da flaşın gün ışığında "dolgu flaş" olarak kullanılması istendiğinde daha yüksek perde hızlarına izin vereceğinden fotoğrafçının diyaframla oynayarak  net alan derinliği kontrolünde daha özgür olmasını sağlar.

 

Yüksek Hız Eşlemesi (High Speed Sync, FP)

Flaş uyum hızının üzerindeki hızlarda flaş kullanabilmek için "yüksek hız eşlemesi" (High speed sync) denen bir özellik kullanılır. Bu özelliğin kullanılan flaş ünitesi tarafından desteklenmesi gereklidir. Yüksek hız senkronizasyonu seçildiğinde flaş bir kere değil birden fazla kere patlayarak sensorün o anda ışık gören her yerinin pozlanmasını sağlar. Sensör yüksek hızlarda bütün olarak değil de bir şerit halinde ışığa maruz kalmasına rağmen flaş bunu hesaplayarak çok kısa aralıklarla birden fazla patlayarak sensörü tam olarak pozlar.  Bu durum çok kısa bir süre içinde olduğu için insan gözü algılayamaz, flaş yine bir kere patlamış gibi görünür.

Yüksek hız senkronizasyonu özelliği yüksek perde hızlarında dolgu flaş kullanımına olanak sağlar. Ancak yüksek hızlı hareketi dondurmak için kullanılamazlar, çünkü perde açılırken flaş birden fazla patlar ve harekette kesikliğe neden olur. Bazı flaşlarda yüksek hız senkronizasyonu FP (Focal Plane) olarak da gösterilir.

Bu özelliğe sahip flaşların kamera ile iletişim kurması gerektiğinden bu amaca uygun özellikleri olan kameraler gerekmekte. Yüksek hızlı eşlemedeki çoklu patlama falaşın GN (katalog numarası) ciddi azalmaya sebep olur. (s=pozlanma hızı t=perdenin başatan sona gidiş süresi, Katalog numarsı √s / t kadar azalır. Örneğin GN=100 olan bir flaşta 1/2000 pozlama süresinde GN=32 olur.)

Bu yazımızda genel olarak flaşların gücü ve eşlemesi ile ilgili teknik bilgiler vermeye çalıştım. Devamı gelecek!

Strobist

David Hobby Strobist Uygulamasında

 Son yıllarda dijital devrimle beraber fotoğrafçılık ile ilgili ekipmanların teknolojileri çok gelişti. Bu gelişmeye paralel olarak da fiyatlarda düştü. Şu anda 20-25 yıl önce profesyonel ekipmanların sahip olmadığı özelliklere sahip fiyatları da pek çok insanın rahatlıkla alabileceği düzeyde pek çok ekipman var.

Aydınlatma ile ilgili gelişmelerde aynı. Günümüzde son derece güçlü, küçük, fotoğraf makineleri ile iletişim kuran, mercekten geçen ışığı ölçerek patlama düzeyine otomatik karar veren flaşlar var. Bu flaşlar pille çalıştıkları için stüdyo flaşlarına göre daha mobilliler. Bir kaç tanesini beraber çalıştıracak teknolojiler içerdikleri için güç probleminde yaratmaz hale gelince bazı fotoğrafçılar bu kafa flaşlarını makinalarından ayrı kullandıkları aydınlatma çözümleri yaratmaya başladılar. Bu fotoğrafçılar fotoğraf dünyasında “strobist” olarak anılıyorlar. Bu terimi ilk defa Fotoğrafçı Davit Hobby kullanmıştır. Kedisinin strobist isminde bir bloguda vardır. Amerika da strobist aydınlatma ile ilgili seminer ve kurslar vermekte.

Ülkemizde de hızla yayılan bir akım. Facebook da  2012 Şubat itibariyle 200 kişilik bir eğitim grubu bile var. Kimin kontrolünde bilmiyorum ama doğru dürüst çalışmayan Strobist Türkiye diye bir web siteside var.

Strobist Ekipmanları

Strobistler genellikle kafa flaşlarını ışık ayaklarının üzerine takabilecekleri basit aparatlarla flaşlarını ayağa taktıktan sonra ışığı yönetmek üzere şemsiyeler veya softboxlar kullanıyorlar. Flaşları tetiklemek içinde optik yada radyo tetikleyiciler kullanıyorlar. Şemsiye mi softbox mı, hangi ayak, nasıl tetiklemeli ayrı bir başlık olacak!

Eskiden filimli makine kullandığımız zamanlarda flaş çok yaygın ve ucuz değildi. Bu yüzden ışığın az olduğu ortamlarda fotoğraf çekmek oldukça zordu. Hatta o dönemde üçayak kullanmak da yaygın değildi. (Belki de yaygındı fakat biz çok genç olduğumuz için bütçemiz kapsamıyordu) Orta okuldaki fotoğrafçılık dersinde evde akşam lamba ışığında B ayarında (B ayarında perde deklanşöre bastığınız sürece açık kalır.) sekize kadar sayarak fotoğraf çekmeyi öğrenmiştik. Bu konunun tamamen hareketsiz olması hatta insanların nefes bile almaması demekti. Sonra kompak makinelerin bile üzerinde şimdiki flaşlar ile karşılaştırmak mümkün olmayan flaşlar gelmeye başladı. Filim döneminde beyaz ayarı sorunu da olmayınca flaşla fotoğraf çekmenin dayanılmaz kolaylığını kullanmaya başladık. Emektar FED 4 bırakıp dijitale geçinceye kadar flaş kolaylığından dolayı kompak makine kullanmayı tercih etmiştim.

Dijital teknoloji kullanmaya başlayınca ilk satın aldığım uyduruk dijital makinada flaşının çok güçsüz olması ve bozulan beyaz dengesinden dolayı ve kırmızı gözlerden çok sıkıntı yaşamıştım. Ardından aldığım Nikon Coolpix 5700 ile bu sorunları aşmıştım. Daha sonra Nikon D70s ve SB600 flaş ile çok rahat etmiştim.

Şemsiye ile strobist çekim örneği

 Ardından şemsiye kullanmaya başlayınca elde ettiğim yumuşaklık ve aydınlanma mükemmeliyeti çok hoşuma gitti. Bende strobistleri izlemeye başladım!